Özefagus yiyecek ve içecekleri boğazdan mideye taşıyan
içi boş tüp şeklinde bir organdır. Özefagus ağız boşluğunun sonundan başlayarak
göğüs kafesi içinde soluk borusunun arkasında devam eder ve karında mide
başlangıcında diyafram düzeyinde sonlanır. Kişi yuttuğu zaman, özefagus kas
tabakaları kasılarak yiyecekleri mide içine doğru iter. Erişkinlerde özefagus
yaklaşık 25 cm kadardır. Yemek borusu kanseri yöresel beslenme alışkanlıklarına
göre coğrafi dağılım farkı en yüksek olan kanserlerden birisidir. İçinde
ülkemizin özellikle doğu ve güneydoğu Anadolu bölgesinin de yer aldığı orta
doğuda ve uzak doğuda yüksek sıklıklar bildirilmektedir. Mikroskopik
incelemelerde iki değişik tipi bulunmaktadır (Skuamöz [yassı hücreli] kanser ve
adenokanser ). Çin, Japonya ve Afrika’nın güneyinde görülme sıklığı 170/100.000
iken Asya’nın doğusunda bu oran 500/100.000’lere ulaşmaktadır. Bu toplumlarda
skuamöz hücreli kanser görülürken, gelişmiş ülkelerde adenokanser daha fazla
görülmektedir. ABD ve Avrupa ülkelerinde oran 21/100.000’dir. Ülkemizde de
özefagus kanserine doğu illerinde daha fazla rastlanmaktadır.
Özefagus kanserlerinde genetik yatkınlıktan çok çevresel
faktörler ve beslenme alışkanlığı sorumludur. Besinlerin uygun hijyenik ortamda
saklanmaması, uzun sürede tüketilmesi, uygunsuz katkı maddeleri, tütsülenmiş
et, çiğ gıdalar ve konserve besinlerdeki nitrozaminler kansere zemin hazırlar.
Ağız sağlığı bozuk olanlarda besinlerin az çiğnenmesi, çok sıcak içecekler,
mineral eksiklikleri (çinko vb.), tütün ve sigara kullanımı, radyasyona maruz
kalma diğer etkenlerdir.
• Yaş: Özefagus
kanserlerine orta yaş ve ileri yaşlarda daha sıklıkla rastlanır. Özellikle 60
yaşın üzerindeki kişiler daha fazla risk altındadır.
• Cinsiyet: Erkeklerde
kadınlardan daha fazla görülmektedir.
• Tütün kullanımı: Özefagus
kanseri oluşmasının en önemli risk faktörlerindendir.
• Alkol kullanımı: Kronik
veya aşırı alkol kullanımı diğer önemli bir risk faktörüdür.
• Barrett özefagusu: Mide asidine uzun süreli maruz kalan kişilerde özefagus
alt uçta birtakım kronik değişiklikler gelişmektedir. Gastroözefagial reflü
denilen bu hastalıkta mide asidi özefagus içine gider ve özefagus alt kısımdaki
dokularda tahribata yol açar. Özefagusta tahriş olan bu kısımdaki hücrelerin
yerini mide mukoza hücreleri alır. Barrett özefagusu olarak bilinen bu durum
yıllar içinde özefagus adenokanserlerine yol açabilmektedir. Hazımsızlık ve
reflü yakınmanız varsa mutlaka sağlık kuruluşlarına muayeneye gidiniz.
• Diğer irritasyon tipleri: Skuamöz kansere zemin hazırlayan diğer faktörler
özefagusun alt ucunda görülen, bir yutma bozukluğu olan ve tedavi edilmeyen
akalazya hastalığı, insan papilloma virüsü (HPV) enfeksiyonuna ve özefagus
darlıklarıdır.
• Evlerde özellikle dikkat edilmesi gereken çamaşır suyu
gibi kostik kimyasal maddelerin farklı şişelere konulması sonucu çocuklar
yanlışlıkla yakıcı sıvıları içmektedir. Bunun sonucunda özefagusta darlıklar
oluşmakta ve ileride kanser gelişebilmektedir. Bunun yanı sıra uzun süreli
sıcak içecek içen kişilerde risk daha fazladır. Buna uygun olarak ülkemizde çok
sıcak çay içiminin yaygın olduğu Van ve Erzurum yörelerinde özefagus kanseri
insidansı daha yüksektir.
• Kanser hikayesi: Baş
boyun bölgesinin diğer kanserleri bulunan hastalarda özefagus kanseri dahil baş
boyun bölgesinde ikincil bir kanser meydana gelmesi olasılığı artmıştır.
Özefagus kanserlerinde korunmaya yönelik en önemli
etkenler çevresel faktörlerdir. Ayrıca tütün ve tütün ürünlerinden uzak durup,
alkolü sınırlı tüketiniz. Çok sıcak içecekler tüketmeyiniz. Tütsülenmiş gıda ve
konserve gıdaları çok bilinçli tüketiniz. Pişmemiş yani çiğ sebze ve meyvelerin
alımının artırılması özefagus kanseri olasılığını azaltmaktadır. Ağız
sağlığınıza dikkat ediniz. Özellikle çocukları özefagusu yakıp tahriş
edebilecek çamaşır suyu gibi sıvılardan uzak tutunuz. Reflü hastalığı
tedavinizi ve mide şikayetlerinizi mutlaka ciddiye alınız.
Genellikle en sık rastlanan klinik belirtiler; kilo
kaybı, yutma güçlüğü ve yemek yerken takılma hissidir. Sağlık kuruluşlarına
başvurmadan yaklaşık 6 ay önce başlayan yemek yerken ağrılı bir yutma ve
takılma hissi oluşur. Karında üst bölgede yemeklerin geriye kaçma duygusu ve
ağrı şikayeti olur. Ağrı sırtta kürek kemikleri arasında veya göğüs kemiğinin
arkasında olup boğaza doğru vurabilir. Kilo kaybı çok belirgin olabilir. Bazen
de boyunda lenf bezleri ele gelebilir. Kemik ağrıları, halsizlik, kuru öksürük
ve ses kısıklığı daha az sıklıkla görülen diğer belirtilerdir.
Endoskopi denilen optik ışıklı kameralarla özefagus
incelenir ve patolojik tanı için parça (biyopsi) alınır. Özefagusun içinden
etraf dokulara yapışıklık araştırması için endosonografi denilen ultrason
tetkiki yapılır. Hastaya bilgisayarlı tomografi (BT), magnetik rezonans (MR),
pozitron emisyon tomografisi (PET) denilen ileri görüntüleme tetkikleri
gerekirse istenir. Bazı kanserlerde olduğu gibi kanda bakılan tümör
belirleyicileri ve tarama programları yoktur.
• Evre I: Kanser
hücreleri, yalnızca özefagus iç kısmının en üst tabakasında bulunur
• Evre II: Kanser,
özefagusun derin tabakalarını tutar veya komşu lenf nodlarına yayılma vardır.
• Evre III: Kanser,
özefagus duvarının derin kısımlarını istila etmiştir veya özefagus yanındaki
lenf nodları veya dokulara yayılma göstermiştir. Vücudun diğer kısımlarına
yayılma yoktur.
• Evre IV: Kanser
vücudun diğer kısımlarına yayılmıştır. Özefagus kanseri, karaciğer, akciğerler,
beyin ve kemikler dahil vücudun herhangi bir yerine yayılabilmektedir.
Tedavi hastanın genel durumuna, tümörün yaygınlığına,
yerleşimine ve büyüklüğüne bağlıdır. Hastalar sıklıkla sindirim sistemi
cerrahı, medikal ve radyasyon onkoloğu gibi uzmanlaşmış bir grup tarafından
tedavi edilirler.
Hastada tümör yaygın evrede değilse ve başka organlara
sıçramalar yoksa ilk tedavi cerrahi ile tümörlü özefagusun çıkarılmasıdır.
Erken dönemde teşhis edilen hastalarda ülkemizde çok başarılı sonuçlar
alınmaktadır. Özefagusun tamamen çıkarılmasına özefajektomi denir. Etraf lenf
bezleri temizlenir. Hastanın yutmasının sağlanması için mide ile özefagusun
geri kalan kısmı birleştirilir. Değişik yöntemlerle yeniden mideden veya
bağırsaklardan özefagus yapılarak operasyon tamamlanır.
Kanser hücrelerini öldürmek için yüksek enerjili
ışınların kullanılmasını içermektedir. Radyasyon tedavisi, yanlızca tedavi
edilen alandaki hücreleri etkiler. Cerrahi öncesinde tümörü küçültmek için
kemoterapi ile radyoterapi kombine edilebilir. Bazı durumlarda ameliyat sonrası
nüksleri engellemek amacı ile radyoterapi verilebilir. Eğer tümör cerrahi
olarak çıkarılamıyor ise daha kolay yutmayı sağlamak ve ağrıyı azaltmak için
radyoterapi sıklıkla kullanılmaktadır.
Kanser hücrelerini öldürmek için antikanser ilaçların
kullanılmasıdır. Özefagus kanserlerinde ameliyat öncesi veya sonrası hastaların
genel durumları dikkate alınarak kemoterapi denilen ilaç tedavisi
uygulanabilir. Kemoterapi, cerrahi öncesinde tümörü küçültmek için veya
cerrahinin yerine primer tedavi olarak radyoterapi ile birlikte kullanılabilir.
Özefagus tıkanıklığı olan alana stent denilen genişletici
şemsiye uygulaması yapılarak besinlerin geçmesi sağlanır, bazen mideye
gastrostomi denilen hortumlar yerleştirilerek dışarıdan beslenme sağlanabilir.
Tıkanıklığın rahatlatılması özellikle yutma problemlerine bağlı semptomları
azaltmaya yardımcı olur.
Açıklamalar
bilgi verme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için hekiminiz ile iletişime geçiniz.